آسیب‌شناسی برگزاری جشنواره فیلم فجر

سیمرغ سرگردان و آشیانه گم شده!

جشنواره# فيلم فجر درحالي به سي هفتمین دوره برگزاري‌اش رسيده كه هنوز هم در شیوه برگزاری# و نحوه ارزیابی، دچار نوعی سرگردانی است. هیچ گاه سبک و سیاق مشخص و معینی در برگزاری# جشنواره# فیلم# فجر دیده نمی‌شود و هر سال، تصمیمات مقطعی و موقتی برآمده از سلیقه شخصی دبیر جشنواره است که شکل و شمایل «مهم‌ترین رویداد سینمایی ایران» را تعیین می‌کند!

به طور مثال، در دوره گذشته، بنابر صلاحدید دبیر جشنواره، بخش فیلم#‌های اول (نگاه نو) کنار گذاشته شد و امسال دوباره سر جایش برگشت! نشست‌های پرسش و پاسخ، یک سؤال شفاهی هستند و یک سال کتبی و... یک دوره بخش مجزایی به فیلم‌های مستند اختصاص داشت و سال بعد نه و سال دیگر... دوره قبل، انیمیشن‌ها فقط نمایش داده شدند و داوری نشدند و امسال قرار است هم به نمایش در بیایند و هم داوری شوند؛ اینکه چرا و چگونه، انیمیشن با فیلم سینمایی در یک بخش رقابت می‌کند، از آن اتفاقاتی است که فقط در این جشنواره رخ می‌دهد! یک دوره بخش نوعی نگاه وارد می‌کنند در دوره‌ای دیگر بخش هنر و تجربه و... این آزمون‌های سراسر خطا و بدون نتیجه هر سال تکرار می‌شود!

اما این وضعیت تنها به اجرای جشنواره محدود نمی‌شود، بلکه در ارزیابی و انتخاب فیلم‌ها نیز همین وضعیت برقرار است. هنوز هیچ‌کس نمی‌داند که ملاک اصلی پذیرش فیلم‌ها و همچنین دادن سیمرغ به آنها چیست؟ جای سؤال است که آیا قرار است جشنواره فیلم فجر محلی برای تبلیغ و تقویت فیلم‌های تجربی و روشنفکرانه باشد یا فیلم‌های متعهد و انقلابی؟ آیا داوران جشنواره موظف هستند تا با ملاک قرار دادن کیفیت هنری و تکنیکی به فیلم‌ها و هنرمندان جایزه دهند یا مضمون و محتوای فیلم‌ها نیز در قضاوت ایشان نقش دارد؟ اساسا تفاوت جشنواره فیلم فجر که به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شود با جشنواره‌هایی چون کن و برلین، که با ملاک‌های سکولار برگزار می‌شوند چیست؟ چرا برخی از فیلم‌ها با ارزش‌های ساختاری و محتوایی از راه یابی به جشنواره باز می‌مانند و در مقابل، برخی آثاری که فاقد هرگونه ارزشی هستند پذیرفته می‌شوند؟ و... پرسش‌هایی از این دست هر سال برای هنرمندان و تماشاگران جشنواره فیلم فجر مطرح می‌شود.

تمامی اين مشكلات به اين دليل است كه جشنواره فيلم فجر «هويت» روشن و تعريف شد‌ه‌اي ندارد. به عبارت بهتر هنوز هم چرايي آن معلوم نشده و به همين دليل هم چگونگي برگزاري آن نامشخص است. جشنواره فيلم فجر به جاي تعريف، همواره تعارف داشته است!

بی‌هویتی جشنواره فیلم فجر یعنی چه؟ یعنی اینکه جشنواره فیلم فجر نیز همچون وجه غالب سینمای کشور ما، چشم‌انداز و مقصد و مقصود خود را نمی‌داند.جشنواره‌اي كه با انفصال از هويت اصيل انقلابي، به قول شهيد آويني، «هياهوي بسيار براي هيچ» است. هويت هر مخلوق و هر پديده‌اي، بر اساس هدف و مقصود آن شكل مي‌گيرد. اگر تعاريف، مقاصد و هويت جشنواره فجر معين شود، باقي مسائل آن نيز حل خواهد شد. مي‌گويند «هركس چرايي زندگي‌اش را بداند، چگونگي آن را نيز خواهد دانست» اين پيام، درباره ساير فعاليت‌ها، ازجمله جشنواره فجر هم صادق است.

پاسخ مسئولان و برگزار‌کننده‌های جشنواره فیلم فجر به این گونه انتقادات این است که این جشنواره، عرضه‌کننده تولیدات برتر سینمای کشور است. اما نکته مهم این است که با چنین تعریفی، دیگر نام این گردهمایی جشنواره نیست، بلکه نمایشگاه است. این درحالی است که كارزار و ميدان عمل يك جشنواره فراتر از يك نمايشگاه است. جشنواره فيلم فجر بايد عرصه تبلور و تجلي نقشه راه سينماي ايران باشد.

وقتی یک جشنواره فرهنگی و هنری فاقد هویت، چشم‌انداز باشد، اجزا و عناصر آن هم تقلیدی می‌شوند. این است که در برگزاری جشنواره فیلم فجر، هیچ‌گونه خلاقیتی دیده نمی‌شود و هر بخش آن، کپی یک یک جشنواره دیگر است. مثل عبور بازیگران سینما از روی فرش قرمز در برخی از دوره‌ها، آمدن بازیگران و عوامل فیلم‌ها روی صحنه و ابراز احساسات آنها به تماشاگران قبل از شروع نمایش فیلم و... یعنی حتی در این موارد هم، یک روش و سبک ویژه و خلاقانه در جشنواره فجر دیده نمی‌شود.

در نتيجه اينكه تا براي چرايي برگزاري جشنواره فيلم فجر پاسخ روشن و چشم انداز راهنمايي نيابيم، در چگونگي برگزاري آن با چالش و فراز و نشيب مواجه خواهيم بود. يك جشنواره سينمايي نيز مثل هر پديده فرهنگي ديگري براي رسيدن به «شخصيت» بالا بايد هويت والاي خود را متجلي و نمودار كند.

 اگر یک جشنواره، هویت و هدف اصلی خویش را بداند، بدون شک شکل خاص و منحصر به فرد خود را نیز خواهد یافت. به طور مثال، جشنواره فیلم عمار، دارای هویت مشخص و روشنی است، بنابراین شکل برگزاری خود را هم یافته است. جشنواره عمار، هویتی مردمی و انقلابی دارد، به همین دلیل هم برگزاری آن در قالب «اکران‌های مردمی» پدیدار شده است.

براي خروج از اين دايره بسته بايد طرحي نو در انداخت و از جشنواره فجر تعريف تازه‌اي كرد تا به‌جاي اين كه صرفا ويتريني براي نمايش وضع موجود سينماي ايران باشد، به همايشي براي رسيدن به جايگاه مطلوب هنر هفتم تبديل شود. سخت و دشوار اما دست يافتني است كه جشنواره فيلم فجر را به تعريفي آرمانگرايانه رساند و نقش آن را از محدوديت واقعيت‌ها و نمايش آنچه هست به نقش مطالبات و آنچه بايد باشد تغيير داد. به اين ترتيب كه جشنواره فيلم فجر به جاي نمايش سياستگذاري‌هاي سينمايي، تبديل به تجلي‌گاه هويت سينماي ايران شود.

منبع: http://kayhan.ir/fa/news/153845/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA-%D8%B3%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A2%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%AF%D9%85-%D8%B4%D8%AF%D9%87